جنگ و صلح ( دوره چهار جلدی)

«جنگ و صلح»، در شمار آن معدود آثار ادبی است که فراتر از معیارهای عادی داوری‌های ادبی قرار می‌گیرند؛ رمانی است با جهانی بی‌نهایت گسترده، که از دورانی خطیر سخن می‌گوید؛ پردامنه‌ترین حماسة عصر خود است: یک «ایلیاد» به روز شده. «جنگ و صلح» تصویر کاملی از روسیة آن زمان است، تصویر کاملی از همة چیزهایی است که در آن‌ها، مردم سعادت و عظمت، اندوه و خواری خود را می‌یابند. یک عالم چهره و شور و شوق در این رمان موج می‌زند. خلجان‌های روحی، «جنگ و صلح» را از رمان سرنوشت‌های فردی جدا کرده و به سوی رمان ارتش‌ها و مردمان می‌برد؛ مردمانی که اراده‌هایشان به هم آمیخته و یگانه شده. تجربه‌های دردناک تالستوی در محاصرة «سباستوپل» او را به جهنم روح ملت روس و گذشتة دیرینه‌اش راهبر می‌شود. «جنگ و صلح» درواقع مجموعه‌ای است از تابلوهای حماسی، که منظومة «روسیه» را، از پطر کبیر تا دسامبریست‌ها، نقاشی کرده. می‌گویند «جنگ و صلح» نزدیک به 500 شخصیت دارد؛ درحالی‌که بیشتر رمان‌ها فقط چند یا چندین شخصیت و شاید یک گروه دارند. نمی‌توان از نیروی شگفت‌آور زندگی این صدها قهرمان، سرباز، دهقان، ارباب، روس‌ها، اتریشی‌ها و فرانسوی‌ها گذشت که همگی تک، تک با سبکی فراموش نشدنی توصیف شده‌اند و با وضوح کامل به خوانندگان معرفی شده‌اند. هیچ نکته نیاندیشیده‌ای در این معارفه دیده نمی‌شود. برای این همه تصاویر تالستوی طرح‌های پرشماری را طراحی کرده و چنان که خود می‌گوید: «میلیون‌ها طرح اولیه» به دست آمده از زیر و رو کردن کتابخانه‌ها، استفاده از اسناد تاریخی خانواده، یادداشت‌های پیشین و خاطرات شخصی‌اش، خاطرات پدر همسرش از جنگ سال 1812، گفت‌وگو با شاهدان عینی جنگ مخصوصاً نظامیان، گزارش‌های دیپلمات‌ها، نامه‌ها، مقالات و داستان‌های مربوط به این دوران. این تدارک دقیق و پردامنه استحکام کار را تضمین می‌کند؛ اما خودجوشی را از تالستوی نمی‌گیرد. تالستوی زمانی نوشتن «جنگ و صلح» را آغاز کرد که 35 ساله بود، و این سنی است که در آن، استعداد آفرینش یک نویسنده معمولاً در حد کمال است، و هنگامی آن را به پایان برد که 7 سال گذشته بود.